کسی که چهار چیز به او عطا شود، از چهار چیز محروم نخواهد بود: کسی که استغفار به او عطا شد، (و توفیق آن را یافت) از آمرزش محروم نشود، کسی که توفیق شکر و سپاس به او داده شد، از فزونی نعمت محروم نشود، کسی که توفیق توبه یافت، از پذیرفته شدن آن محروم نشود و کسی که توفیق دعا پیدا کرد، از اجابت آن محروم نخواهد شد.
عابدترین مردم، کسی است که واجبات را به پای دارد. و سخی ترین مردم، کسی است که زکات مالش را بپردازد.
و زاهدترین مردم، کسی است که از حرام اجتناب کند.
و با تقواترین مردم، کسی است که حق را - چه به سود او باشد و چه به زیان او - بگوید.
و عادلترین مردم، کسی است که برای مردم همان را بپسندد که برای خود می پسندد و برای آنان همان را ناپسند بدارد که برای خود ناپسند می دارد.
تو را وصیت می کنم به تقوای الهی، که به راستی تقوا اساس همه کارها است. عرض کردم: برای من بیفزا
بر تو باد، به تلاوت قرآن و ذکر بسیار خدای تعالی، که به راستی آن برای تو یادی در آسمان ها است.
یا علی! تو را از سه خصلت بزرگ نهی می کنم (و باز می دارم): حسد، حرص و دروغ.
یا علی! آقا و سرور عمل ها سه چیز است: انصاف تو با مردم نسبت به خویش،(2) مواسات تو با برادر (دینی)ات در راه خدا،(3) ذکر (و یاد) خدای تبارک و تعالی در هر حال.
عقل در لغت عرب به معناي منع، نهي، امساک، حبس و جلوگيري است. و اطلاعات ديگر عقل نيز از همين معني گرفته شده است و با آن مناسبت دارد.
شناخت ابعاد نفس و به کمال رسانیدن آن ابعاد، با شناخت حقایق رابطه‌ای مستقیم دارد؛ بدین معنا که تقویت قوای عملی و نظری نفس به شناخت حقایق مرتبط با این قوا منجر می‌شود. از سوی دیگر به دلیل اهمیت قوای نفس در نیل به مطلوب، بررسی مسئله‌ی عقل و مراتب آن ضرورتی دو چندان می‌یابد. در ذیل به این موضوعات می‌پردازیم.
از امور مهم در ماه رمضان شب قدر است. شبى كه از هزار ماه بهتر مى‌باشد. رواياتى داريم مبنى بر اين كه از هزار ماه جهاد بهتر، و از سلطنت هزار ماه بهتر، و عبادت آن بهتر از عبادت هزار ماه مى‌باشد. و خلاصه، شب شريفى است كه روزى بندگان، اجلهاى آنان و ساير امور مردم از خوب و بد در آن مقدّر مى‌گردد. شبى كه قرآن در آن نازل شد.
جملاتی از تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی
1- متفکرین تماشاگر، اندیشمندان‌ِ تجریدپرستند، همچنانکه درون‌بین‌های تماشاگر، هواخواهان عرفان منفی هستند.
2- شخصی که تنها نیروی اندیشه را به‌کار ببندد و جز اندیشه، فرصت فعالیّت به هیچ‌یک از قوای درونی ندهد، مانند این است که فقط یک عینک به چشم دارد.
3- در اثر بعضی از معاصی، نه تنها وجدان از فعالیت می‌ایستد، بلکه گویی وجدان نابود گشته و یک فعالیّت در انسان بروز کرده است.
4- بخندیم، امّا سرمایه خنده ما، گریه دیگران نباشد.
5- جهان یا انسان‌ِ بدون حرکت، مساوی است با نیستی.
